Krakatoa Yanardağı’nın Çığlığı
Yıl 1883. Norveçli ressam Edvard Munch’ın “Çığlık” adlı tablosunu yapmadan 10 yıl önce.
Bu tabloyu görmeyen yoktur aramızda. Peki, Edvard Munch neden böyle bir şey çizme ihtiyacı hissetmiş? Sanki bir şeyden korkmuş gibi. Resmin göremediğimiz tarafında kendisi bir şey görmüş olmalı. Ya da içinde biriken kin ve öfkeyi bağırarak dışarı atmak istemiş de olabilir… Ama gelin önce bu tablonun yapılmasından 10 yıl öncesine gidelim, 1883’e.
O yıl, Krakatoa volkanı patladı. Krakatoa normal bir volkana benzemiyordu. 36.000 civarında insanın hayatını kaybetmesine sebep oldu. Bir adayı komple yok etti. Patlama o kadar şiddetliydi ki gelin bunu anlamak için bir örnek üzerinden ilerleyelim.
Satürn-5 fırlatılırken 100 metreden 170 desibellik bir ses şiddeti ölçülmüş. Krakatoa patladığındaysa bırakın 100 metreyi “160 kilometreden” 170 desibellik ses işitildiği tahmin ediliyor. Gerçek şiddetinin ise 270 desibelden fazla olduğu düşünülüyor. Krakatoa volkanının 64 km açıklarında bulunan bir denizcinin kayıtlarına göre de mürettebatın kulak zarları patlamış. Kısacası orda olmayı istemezdiniz. Zaten bu sesi duymak için orda olmanıza da gerek yoktu;
Eğer patlama kuzey kutbunda gerçekleşseydi bu ses İstanbul civarlarından bile hissedilebilirdi.
Bir arkadaşımızla veya başka bir kişiyle konuşurken yaklaşık 60dB civarında bir ses çıkarırız. Şehir trafiği, arabalar yaklaşık 70 dB; fişekler, jet motorları, silahlar yaklaşık 130–140 dB ses çıkarırlar. 85 desibelden fazlası insan sağlığı için zararlı ve sağlık problemlerine yol açabilir. Krakatoa ise insanlık tarihindeki en yüksek ses olarak kayıtlara geçmiş durumda.
Gelelim en başta bahsettiğim tabloya, Çığlık. Ressamın günlüğünde anlattıklarına göre iki arkadaşıyla beraber yürümektedir. Aynı zamanda güneş batmaktadır ve gökyüzü kan kırmızısı rengindedir. Ressam kendini yorgun hissetmiş ve trabzanlara yaslanmış, arkadaşları ise yürümeye devam etmiştir. Ressam bu sırada “doğanın çığlığını” hissettiğini günlüğünde dile getirir. Ayrıca Edvard Munch, bu resmi yaparken hastadır ve bu yorgunluğunun oradan geldiği düşünülmektedir.
Doğanın çığlığı. Krakatoa volkanı doğanın çığlığı olabilir mi sizce? Bu soruyu kendime sordum ve aldığım cevap şu oldu: Evet olma ihtimali çok yüksek ama iki olayın arasında 10 yıl var. Bu yüzden pek mümkün değil.
Peki Edvard Munch, Karkatoa’yı duymuş ve bu10 yıl sonra aklına gelmiş olabilir mi?
